Thủ thuật sử dụng trục vít me hiệu quả & ứng dụng trong công nghiệp

Trục vít me (vít me bi & vít me thường) là cơ cấu biến chuyển động quay thành chuyển động tịnh tiến với độ chính xác cao.
Bài viết này tổng hợp thủ thuật sử dụng, bảo dưỡng, lựa chọn và ứng dụng thực tế trong công nghiệp,
giúp bạn vận hành bền bỉ, giảm chi phí bảo trì.

1. Trục vít me là gì?

Trục vít me là bộ truyền cơ khí gồm trục ren và đai ốc. Khi trục quay, đai ốc tịnh tiến dọc theo trục.
Vít me bi có các bi tuần hoàn nằm giữa ren trục và đai ốc, giúp giảm ma sát, tăng hiệu suất & tuổi thọ.
Vít me thường (vít chì) phù hợp ứng dụng tải nhẹ, chi phí thấp.

2. Thủ thuật sử dụng trục vít me

2.1. Bảo dưỡng & bôi trơn định kỳ

• Làm sạch định kỳ bụi bẩn, mạt kim loại bằng chổi mềm/khí nén; tránh dung môi ăn mòn.
• Bôi trơn đúng chủng loại (mỡ/dầu dành cho vít me bi), theo khuyến nghị của nhà sản xuất.
• Làm kín bằng phớt, nắp che, cần gạt mạt để ngăn tạp chất xâm nhập đường bi tuần hoàn.

2.2. Kiểm tra sai lệch cơ khí

• Đảm bảo độ đồng tâm giữa trục – đai ốc – gối đỡ; căn đồng trục khi lắp ráp.
• Kiểm tra độ rơ dọc & đảo trục; thay thế nếu xuất hiện cong, mòn, sứt ren.
• Căn chỉnh tiền tải (preload) phù hợp để giảm rơ nhưng không gây quá tải ma sát.

2.3. Lựa chọn đúng loại trục vít me

• Vít me bi: CNC, robot, định vị chính xác, tải lớn, tốc độ cao, hiệu suất ~90%.
• Vít me thường: cơ cấu đơn giản, chu kỳ làm việc thấp, chi phí tối ưu.
• Thông số cần tính: đường kính trục, bước ren, cấp chính xác, chiều dài hữu dụng, kiểu đai ốc, kiểu gối đỡ.

2.4. Nắm rõ tải trọng & tuổi thọ

• Xác định tải hướng trục, tải va đập, điều kiện làm việc (nhiệt độ – bụi – ẩm).
• Tính tuổi thọ L₁₀ theo tải tương đương & chu kỳ; dự trù hệ số an toàn.
• Giới hạn tốc độ tới hạn (văng trục) & sai số vít me ảnh hưởng trực tiếp đến độ chính xác.

3. Ứng dụng phổ biến trong công nghiệp

• Máy CNC / máy tiện / máy phay / máy cắt laser: điều khiển trục X–Y–Z chính xác, độ lặp lại cao.
• Robot & tự động hóa: truyền động tuyến tính, gắp–đặt, định vị jig/fixture.
• Screw jack (cơ cấu nâng bằng vít me): nâng hạ sàn, cửa tràn, cầu nâng, sân khấu; ưu điểm tự khóa an toàn.
• Ngành giấy, kim loại, thực phẩm: kẹp chặt, nén, kéo tải, điều chỉnh khoảng cách/độ cao.

4. Lợi ích khi áp dụng đúng “thủ thuật”